ગદ્ય

પત્નીના અવસાન પછી આ પ્રથમ તહેવારે દીકરીના ઘેર જવા ઉતાવળ કરતો અમરકાન્ત ધનતેરસની પૂજા કરી રહ્યો હતો. ત્યાં સાવરણો હલાવતી લખમી બોલી. “બાપુ લાગો દયો. પસે તમે હાયલા જાસો બેનબાને ન્યા..” અમરકાન્ત આંખ આડો હાથ રાખી બોલ્યો, “મહાલક્ષ્મીની મહાપૂજામાં તારું કપાતર મોઢું દેખાડવા ક્યાં આવી? દસની નોટ ઉપાડ ને હાલતી...

આજે મારે વાત કરવી છે અમદાવાદની, સુરતની અને આ ગુજરાત પ્રદેશના ઇતિહાસની, ખાસ એક એવી વ્યક્તિની કે જે આ પ્રદેશનો ન હોવા છતાં તથા ગુજરાતી પણ જાણતો ન હોવા છતાં કઈ રીતે પોતાની નિષ્ઠાથી આ સાંસ્કૃતિક વારસાને આગળ વધારી ગયો એ વિષયની. ચાલો તો શરુ કરીએ આપણી આ સફર… ૧૯૪૭ પહેલાં...

“બોલો બેન, ખાલી છાંટવાનું છે કે બધું જ કાપી નાખું? ઝાડ પર ચઢેલ કઠિયારાએ મને પૂછ્યું.  “અરે, તું તારે બધું જ વાઢી નાખ… ખાલી થડ રહેવા દેજે. એક તો વરસાદ-પાણીના દિવસો… ને મચ્છરોનો ત્રાસ થઈ ગયો છે.” હું કંટાળેલા શબ્દોમાં બોલી.  “પણ મમ્મી…એમાં કેટલા બધા પક્ષીઓ રોજ આવે છે, તને...

હવે એવું કહેવાનો કોઈ અર્થ નથી કે ટેકનોલોજી હંમેશા સારા ઉદ્દેશ્યથી જ અસ્તિત્વમાં આવી હોય છે, પરંતુ સમય સાથે એ ટેકનોલોજીના નકારાત્મક અને વધુ સ્પષ્ટ ભાષામાં કહીએ તો ભાંગફોડીયા ઉપયોગો શોધી કાઢવામાં આવતા હોય છે. દુનિયાની દરેક ટેકનોલોજી સાથે આ છેડછાડ થઈ જ ચૂકી છે. હથિયારોની નિર્માણ સરકાર પ્રજાનું રક્ષણ...

શરૂઆત સાવ સરળ અને સ્પષ્ટ સવાલોથી કરીયે. ‘પ્રયાગરાજ’ કે પછી ‘કર્ણાવતી’ જેવા શબ્દમાં ખરાબ શું છે? જે જગ્યા માટે આ શબ્દો વપરાય છે, એમાં અસંબદ્ધ બાબત કઈ? રાજકારણ પોતાની જગ્યાએ છે. કોઈ સ્થળનું નામ બદલાય કે બદલાવનો વિરોધ થાય, એની પાછળ પોલિટિકલ મોટિવ રહેલો હોય એ સમજી શકાય. પરંતુ સંસ્કૃત...

એક ફિલ્મ આવેલી થોડા વર્ષો પહેલા. જેમાં ફિલ્મની થીમ, સ્ટોરી, સસ્પેન્સ બધુ જ ફિલ્મના ઈન્ટ્રો ક્રેડીટ સોંગની ચાર લાઈનમાં જ કહેવાય ગયું હોય છતાં ફિલ્મ પૂરી ના થાય ત્યાં સુધી કંઈ કહી ના શકો! પછી જયારે એકલામાં શાંતિથી એ ગીત સાંભળો તો શું સંભળાય?! कल इन्ही गलियों में इन मसली...

સવારના નવ વાગ્યામાં જ શહેરી વિસ્તારના ભરચક રસ્તા ઉપર સડસડાટ ગાડીઓની આવન-જાવન શરૂ થઈ ગઈ હતી. “જો જે…સાચવજે.” મનુ હાથ પકડી પત્ની ગુંજાને સાઈટ પર લઈ ગયો. ભીલ પહેરવેશમાંય દીપી ઉઠતી ગુંજા અકળાઈ ગઈ. “તું તારે નાનકાને સાચવ. હું તો સરખી જ ચાલું છું.” મનુના હાથમાં રહેલ દીકરાને જોઈને તે...

સુજલ અને સુષ્મા એટલે આઠ-આઠ વરસથી બાળકની કિકિયારી સાંભળવા તરસતું કપલ. આઈ.યુ.આઈ, આઈ.વી.એફ કે દુનિયાની બીજી કોઈ પણ ટ્રીટમેન્ટ તેમની જોળીમાં બાળકનું વ્હાલ ન વરસાવી શકી. વાંઝિયાપણાએ જાણે જીવવું ઝેર કર્યું હોય એમ એક સાંજે સુષ્મા બોલી, “સુજલ! નવા વર્ષે એક સંકલ્પ લીધો.. હવે મા નથી બનવું ક્યારેય…” સુજલની આંખોમાં...

કોલેજનું કેમ્પસ આજે શણગારેલું હતું. વીસ વર્ષ પછી કોલેજની પહેલી બેચ એ જ કોલેજમાં ફરી મળવાની હતી. વર્ષો પછી સોશિયલ મિડિયાથી ભેગા થયેલા બધા હવે સદેહે મળવાના હતા. કોલેજના એ ખાટા-મીઠા સંસ્મરણો મમળાવવાના હતા! વિદેશમાં સ્થાયી થયેલા, સંજોગો વસાત ન આવી શકેલાં વિદ્યાર્થીઓ ‘ફેસબુક લાઈવ’નો લાભ લઈ શકે એ માટે...

છેલ્લા સળંગ ચાર આર્ટિકલમાં ટેકનોલોજીના સંદર્ભમાં પ્રાયવસી અને જાહેરાતોની ઘણી વાતો થઇ છે. લગભગ હવે એવું કશું નથી કે જે એ વિષય પર લખી શકાય. અને લખી શકાય તો પણ એના માટે ટેકનોલોજીના સંદર્ભમાં ખૂબ જટિલ શબ્દો પ્રયોજવા પડે. અને આવા શબ્દો વાપરીને લખેલ વાત ટેકનોલોજી સાથે ઊંડી નિસબત ના...